‘Radicaal-rechtse partijen en andere politieke spelers in Westerse democratieën maken vaak strategisch gebruik van de bescherming van liberale waarden zoals homorechten om uitsluiting van andere etnische groepen te rechtvaardigen’, stelt UvA-politicoloog Michael Hunklinger. ‘Deze retoriek, die ook wel homonationalisme wordt genoemd, bevordert een stereotiep beeld van de moslim als onliberale ‘boeman’ die vijandig staat tegenover westerse waarden. Een beeld waar geen empirisch bewijs voor is.’

Of dit frame, dat LGBT+-rechten tegenover etnische inclusie plaatst, kiezers aanspreekt, hangt volgens Hunklinger af van hoe breed dit beeld gedeeld wordt. ‘Wij onderzochten in hoeverre het frame aansluit bij de opvattingen van burgers in westerse landen.’ De onderzoekers deden dat met een representatieve steekproef onder meer dan 4.000 mensen, ruim 1.000 per land.

Meest wijdverbreid in Duitsland en Nederland

In alle vier de onderzochte landen blijkt een meerderheid van de burgers te denken dat moslims een bedreiging vormen voor LGBT+’ers. Het beeld is het meest wijdverbreid in Duitsland, waar bijna 70 procent van de respondenten er impliciet mee instemde, gevolgd door Nederland met 66 procent. In het Verenigd Koninkrijk en de VS ligt dit percentage op respectievelijk 61 en 58 procent.

Linkse en rechtse kiezers delen opvatting

Niet alleen radicaal- of extreemrechtse kiezers en mensen die tegen immigratie zijn, blijken te denken dat moslims een bedreiging vormen voor LGBT+’ers. Burgers uit het hele politieke spectrum, inclusief degenen die in de regel politiek progressiever zijn, delen dit idee. Hunklinger: ‘De kans dat een linkse kiezer deze opvatting heeft, is verrassend vergelijkbaar met die van een rechtse kiezer. Opmerkelijk is ook dat we geen groot verschil vonden tussen LGBT+-personen en niet-LGBT+’ers in de mate waarin zij moslims als bedreiging voor LGBT+’ers zien.’

Mogelijk ingrijpende gevolgen

‘De wijdverbreidheid van het beeld van moslims als bedreiging voor LGBT+’ers kan ingrijpende en gevaarlijke gevolgen hebben voor de sociale samenhang in een land en de gezondheid van de democratie’, stelt Hunklinger. ‘Als een groot deel van de samenleving stereotiepe ideeën heeft die aansluiten bij radicaal-rechtse standpunten, creëert dit ruimte voor uitsluitingsbeleid dat moslimgemeenschappen verder kan marginaliseren. Het kan radicaal-rechtse partijen ook helpen om ​​nieuwe kiezersgroepen aan te trekken buiten hun gebruikelijke achterban.’ Dat de retoriek een breed bereik kan hebben onder verschillende groepen zou volgens de onderzoekers ook de opkomst kunnen verklaren van bewegingen zoals Gays for Trump in de VS of de LGBT-vleugel (Alternative Homosexuelle) van de Duitse radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD).

Gendergelijkheid en vrouwenrechten

Hunklinger: ‘In ons onderzoek hebben we causaal kunnen ontdekken in hoeverre het beeld van de moslim als onliberale ‘boeman’ voorkomt in Nederland, Duitsland, het VK en de VS. We weten echter niet hoe dat beeld zich vormt in het hoofd van mensen en of zij die dreiging als heel groot zien. Daar is vervolgonderzoek voor nodig. Het zou ook interessant zijn om te kijken of mensen denken dat moslims een bedreiging vormen voor andere liberale waarden zoals gendergelijkheid en vrouwenrechten, en of dat een opvatting is die door vrouwen zelf wordt onderschreven.’

Publicatiegegevens

Stuart Turnbull-Dugarte, Alberto López Ortega en Michael Hunklinger: ‘Do Citizens Stereotype Muslims as an Illiberal Bogeyman? Evidence from a Double-List Experiment’, in: British Journal of Political Science (14 februari 2025). DOI: 10.1017/S0007123424000437